Open login
Главная Новости Сәнъитимизниң бүгүнки әһвали сизни қанаәтләндүрәмду?
Сәнъитимизниң бүгүнки әһвали сизни қанаәтләндүрәмду?
14.07.2020 23:56   

Сәнъитимизниң бүгүнки әһвали сизни қанаәтләндүрәмду?

Көпчилигимиз сәнъәтни «қизғин алқиш садалиридин тәркип тапқан яки шуниңға тәшна», дәп ойлаймиз. Әсла ундақ әмәс. Сәнъәтниң атиси — муң, аниси — нур. Униң көтиридиған жүкиму, тартқузидиған азави билән дәрт-пәриядиму көп. Аллаһ таала сәнъәтни нәзәри чүшкән адәмгила бериду. Қабилийәтлик актер һәм талантлиқ нахшичилар билән һәмсөһбәттә болсақ, улар «Аллаһ бизгә сәнъәт бәргән екән, демәк, униңға адил хизмәт қилишимиз керәк», дегән гәпни ейтиду.

Мошу муқәддәс, бебаһа, әҗайип нимәт —сәнъитимизниң бүгүнки әһвали қанчилик дәриҗидә һәм у көпчиликни қанаәтләндүрүватамду? Мана мошу соалға җавап елиш мәхситидә биз сәнъәткә мунасивити бар бир топ сәнъәткарни сөһбәткә җәлип қилдуқ:

Шәмшидин АЮПОВ,

«Уйғур авази» 12 июль 2020 ж.

 

 

Турдибүви АБЛИЗОВА, пешқәдәм сәнъәткар https://parvaz.kz/index.php/turdibuvi-ablizova :

— Мән сәнъәткар сүпитидә уйғур сәнъитиниң, Уйғур театриниң асасини салған, театр мәшъилини яндурған һапизларниң арманлирини истигәнләр, инсан дилиға назук һиссиятларни салғанлар, хуш-зәбан, дилкәш инсанлар, өчмәс юлтузлар — устазлиримни дайим көз алдимға кәлтүримән. Биз оқушни пүтирип, йеңидин Уйғур театриниң коллективиға қошулғинимизда, бираз жиллар болсиму, шу улуқ сәнъәткарлиримиз билән сәһниләрдә қәдәмлиримизни биллә ташлиғандуқ. Шу җүмлидин Қазақстан хәлиқ артистлири Рошәнгүл Илахунова, Зенәтгүл Әкбәрова, Қурванҗан Абдурасулов, Қазақстанниң хизмәт көрсәткән артистлири Тохтахун Бәхтибаев, Әкрәм Мәңсүров, Кәрим Закиров, Чолпан Сәлимова, Мирхелил Зәйнавдинов, Қазақстанниң хизмәт көрсәткән сәнъәт әрбаби Икрим Мәсимов, Өзбәкстан хәлиқ артисти Абдрим Әхмәдий кәби маһир устазлар билән сәһнидә биллә жүргән чағлирим мениң үчүн бебаһа мәктәп вә чоң бәхиттур. Мана мошу жуқурида исим-шәрипи тилға елинған устазларниң бизгә қалдурған сәнъәт чириғини пилдирлитип өчәрмәй келиватимизму? Бу соал мени дайим ойландуриду. Бүгүнки күндә умумий сәнъәт, гаһ театр болсун яки той-төкүнләрдә жүргән яшлиримиз, болупму тойларда вә һәрхил сорунларда риясәтчилик қилип, саз челип, нахша ейтип жүргән жигит-қизлиримиз сәнъәт һәққидә, сәһнә қанунлири вә сәһнә етикиси тоғрилиқ йетүк билимгә егә болсекән, һорунлуқ қилмай қетиқинип издәнсекән, үгәнсекән, дәп тилигән болар едим. «Мән уйғурчә яхши билимән!», дәп қолиға микрофон тутуп оттуриға чиқивелип, әзән, мәнтиқисиз сөзләрни ейтиверишқа һәргиз болмайду. «Сериқ қучқачму сайрайду, лекин униң зати әмәс булбул», дәп бейитлиримизда бекар ейтилмиса керәк. Биз һемишәм өзимизни «Биз бүйүк мутәпәккүр алимлиримиз Маһмут Қәшқәрийниң, Йүсүп Хас Һаҗипниң әвлатлири, уларниң дана сөзлирини әвлаттин-әвлатқа йәткүзүватимиз, давамлаштуруп келиватимиз» дәп махтинимиз. Лекин мәйли сәһнидә яки һаятта болсун, әйнә шу тилға алған улуқ намайәндилиримиз бизгә мирас сүпитидә қалдуруп кәткән бебаһа байлиғимиз — уйғур әдәбий тилимизниң пәйдин-пәй аҗизлишиватқанлиғиға бепәрва қарап келиватимиз. Шәхсән мени мошу әһвал бәк тәшвишләндүриду.

«Җаһанда немә бар тилдин қиммәт, Әқил көрки – тилдур, тил көрки сөз», дәп Йүсүп Хас Һаҗип ейтқинидәк, раст биздә ана тилини яхши билидиған яшлиримиз йоқ әмәс, бар. Лекин улар сәһнә нутқини, ипадилик оқушни, бәдиий оқушни йәниму устаз-сәнъәткарлардин, җүмлидин бүгүн Уйғур театрида үнүмлүк паалийәт елип бериватқан көрнәклик актерлиримиз Алимҗан Әйсаев, Гүлбаһар Насирова, Гүлбаһар Әхмәдиева, Руқийәм Саттарова, Реһангүл Мәхпирова, Пәрһат Давутов, Ғәйрәт Тохтибақиев, Турған Һезимов кәби сәһнә маһирлиридин қетиқинип үгәнсекән, дегән үмүтлирим бар. Раст, һәрқандақ саһаға меһнәт, издиниш, әҗир сиңдүрүш лазим. Билмигинини уялмай сораш керәк. Мениңчә, сориғанниң һеч әйиви йоқ. Бүгүнки күндә бизни Турсун Илиев, Дилшат Аманбаев, Бәхитҗан Авдунов, Шарванәм Сабитова, Муһидин Варисов, Үмүт Қасимов, Саһирәм Шәрипова, Шөһрәт Мәсимов, Рисам Мамутов кәби яш актерлиримизниң издиниш-интилишлири хошал қилиду, әлвәттә. Келәчигидин үмүт күткүзидиған мошу яшлиримиз әҗдатлиримизниң бизгә қалдуруп кәткән сәнъәт мәшъилини һечқачан өчәрмәй яндуруп давамлаштуридиғиниға ишәнчә һасил қилимиз.

Абләһәт ИСЛАМОВ, композитор https://parvaz.kz/index.php/aislamov :

— Бүгүнки вәзийәттики сәнъәттә болуватқан ишлар мени, әлвәттә, қанаәтләндүрмәйду. Сәвәви, сәнъитимиз кейинки вақитларда тиҗарәт кочисиға кирдидә, той мәйданида ейтилидиған болуп қалди. Иҗра қилғучиниң иҗра қилиш услуби яки униң ейтиватқан нахшисиниң мәсъулийәтчанлиғи қанчилик, уни сораватқан һечким йоқ. Әнди бәзиләр икки сөзни қошупла нахша чиқиривалидудә, йә униң мәнаси дурус әмәс, яки қандақту-бир әлгә әкелидиған нәп кочисиму йоқ. Иш қилип, уссул ойнайдиғанға лайиқ болсила, ейтиверидиған болди. Униңдин сирт, өзимизниң сәнъитигә аит аһаңлар аста-аста йоқаватиду. Көпинчиси өзбәкниң, таҗикниң, һиндниң, түркниң аһаңлири арилаш, әйтәвир, ғәйри бир аһаңлар, униң үстигә һәммиси бир-бирини дорап, яки бир инкубатордин чиққандәкла нахшилар пәйда болуватиду.

Тоғра, йезиш керәк, амма мән һәрдайим, «силәр бир нахшини ейтип чиқарған болсаңлар яхши, лекин униң сүпитигә нәзәр салмисаңлар, нахшиниғу ейтип чиқириветисиләр, амма кейин уни жиғивалмақ тәс», дәймән. Һазир көпчилик сәнъәткарлар сөзиниму, музыкисиниму өзи язидиған болди. Өзи язғиниға мениң қаршилиғим йоқ, амма-лекин шу язған сөзлиригә етивар бәрмәйватиду. Билсәк, сөз – у тил. Тил – у бир байлиқ. Һә, у байлиқни өз орнида пайдиланмисаң, әһмийитини йоқитиду һәм “башқа кочиға” башлап кетиду.

Нуралим ВАРИСОВ, нахшичи https://parvaz.kz/index.php/nuralim-varisov :

— Сәнъитимизниң бүгүнки әһвали, әлвәттә, мени қанаәтләндүриду. Уюштурулуватқан һәрхил концерт программилириму мениңда қанаәт һасил қилиду. Әгәр театр тоғрилиқ гәп қилсақ, Уйғур театриниң вақитлиқ йепилғиниға қаримай, артистлиримиз башқа клубларда паалийитини давамлаштуруп келиватиду. Өзәңларға мәлум, мошу вақит ичидә бирқанчә йеңи спектакльлар, концерт программилири тамашибинларға һавалә қилинди. Әнди хәлқимизниң арисидин йетилип чиқиватқан, кәспий сәнъәткарлиримиздин кам болмиған биртүркүм яш нахшичилар билән сазәндиләргә, уссулчиларға кәлсәк, йошуридиғини йоқ, улар пәқәт тойдила өсүватиду. Уларниң арисида музыка училищелирини, кәспий студияләрни пүтәргәнләрму бар. Раст, уларниң һәммисиниңла театрда ишләйдиған һәм театрниңму уларни қобул қилидиғанға мүмкинчилиги йоқ. Шәхсән мени хошал қилидиғини, һазирқи йетилип чиқиватқан яш сәнъәткарларда миллийлик көп. Әгәр той-төкүнлиримиз мошундақ миллий саз-нәғмиләр билән өтидиған болса, сәнъәткарлиримиз һечкимдин кам қалмайду, дегән сөз.

Мени ойландуридиған нәрсә, мәсилән, Бишкекта «өрүмләрни йоқитимиз» дәп, һәммини чәкләветиведи, һазир у йәрдә сәнъәткар дегән қалмиди. Өз вақтида Бишкекта наһайити нурғун сазәндә-нахшичи, һапизлиримиз болидиған. Биз, яшлар, Бишкекқа берип, уларни бәһирлинип тиңшаттуқ. Һазир әйнә шу сәнъәткарларниң һечқайсиси қалмиди. Ташкәнттиму худди шундақ әһвал. Бурунқи тамашибинлиримиз йоқ, десәкму болиду. Һазир уйғур хәлиқ нахшилирини, муқамлирини тиңшайдиған адәмниң өзи санақлиқла қалди. Бирән-сәрән чоңларни демисәң, яшлиримиз тамамән йоқ. Әгәр тамашибинлиримиз, тиңшиғучилиримиз, сәнъәткә қизиққучилиримиз азийип кәтсә, келәчәктә дуниядики бирдин-бир музыкилиқ-драма театримизниң тәғдири немә болмақ? Мошу соал мени көп ойландуриду. Шуңлашқа уйғур мәктәплиридә оқуватқан оқуғучилиримизға нахша дәрислиридә яки уйғур тилида нәшир қилинидиған дәрисликләрдә «Он икки муқам», Или хәлиқ нахшилири тоғрилиқ тәпсилий чүшәнчә берилсә, уйғур сәнъитигә қизиққучилар һәм бу саһаға иштияқ бағлиғучилар көпийәр еди, дәп ойлаймән.

Шаирәм БАРАТОВА, филология пәнлириниң намзити:

— Миллий сәнъитимизниң тәрәққиятиға салмақлиқ төһпә қошуватқан сәнъәткарлиримизниң һәрбир репертуари дайим мениң диққәт-нәзәримдә екәнлигини йошуралмаймән. Аддий тамашибин сүпитидә һәрқандақ қоюлумдин қанаәт һасил қилип қайтишимниң өзи театр хадимлириниң өз кәспигә болған муһәббити, хәлиқ алдидики җавапкәрликни чоңқур сезинишигә мунасивәтлик болса керәк. Театр сәһнисиниң мурәккәп җөндәштин өтүшигә һәм пәвқуладдә вәзийәткә мунасивәтлик улар билән онлайн режими асасида дидарлишишқа муваппәқ болдуқ. Кәлгүсидә сәнъәткарлиримизниң иҗадий издиниши арқилиқ тамашибинларни йеңи қоюлумлар билән хошал қилидиғанлиғиға ишәнчимиз камил.

Амма бүгүнки күндә хәлиқ арисида ейтилип жүргән барлиқ нахшилар «көпчиликниң тәшналиғини қандуруп, еһтияҗини қанаәтләндүрәләйду», дәп биртәрәплимә пикир ейтиш тәс. Чүнки җәмийитимиздә чоңқур тарихий томурлуқ сәнъитимизгә хиянәт қилиниватқан әһвалларму байқилип қалиду.

Ениғирақ ейтсақ, айрим нахшилар мәтинини чүшинишниң өзи қийин. Нахша хәлиқниң менталитет дәриҗисини ипадиләйдиған сәнъәтниң хили сүпитидә қараштуридиған болсақ, уни вуҗутқа кәлтүрүштә яш өзгичилиги һәрхил аудиторияни нәзәрдә тутуп, кәң амминиң көзқариши, тәпәккүри билән һесаплишишимиз керәк. Йошурушниң һаҗити йоқки, бүгүнки күндә сөзиниму, сазиниму өзи йезип, өзи орунлайдиған «сәккиз қирлиқ, бир сирлиқ аммибап талант егилириму» моҗут. Шаир сөзини йезип, композитор тәрипидин аһаңға селинса, артист бабиға йәткүзүп ейтқан болса, хәлиқ сөйүп тиңшайдиған өмүрлүк әсәргә айлинар еди. Әслидә «қучқач болсиму қассапниң сойғини яхши» әмәсму?!

Һәрқандақ әсәрниң қәдир-қиммити вақит билән өлчинидиғанлиғи һәқиқәт. Бу пикримиз әл арисида ейтилип жүргән нахшиларғиму тәәллуқ. Вақит әсәрниң сүпәт-сапасини ениқлап бериду. Мәсилән, хәлиқ нахшилири һәр дәвир әһли билән биллә өмүр сүрүп кәлмәктә. Жүригимиздә мәңгүлүккә орун алған мәзкүр әсәрләрни тәкрар-тәкрар тиңшисақму ялиқмай, бәлки һәр қетимда раһәтлинип, эстетикилиқ ләззәт алимиз, һәтта қошулуп ейтип кәткинимизниму сәзмәй қалимиз. Һәртәрәплимә утуқлуқ чиққан нахша үчүн чегариму болмайдиғанлиғи һәқиқәт. Пикримизгә дәлил сүпитидә Илия Бәхтия қәлимигә мәнсүп «Уйғур дегән мошундақ» намлиқ нахшини мисалға алсақ, купайә. Көрнәклик шаирниң шеири аһаңға селинип, аммибап нахшилар қатаридин орун алди һәм һәрхил тилларға тәрҗимә қилинип, чәт әл сәһнилиридә ейтилип жүргәнлиги мәлум.

Нахшиниң қудрити шунчиликки, көңүлни әриксиз һиссиятқа бөләп, хиялларға башлайду, арзу-арманларға тәлпүндүрүп, турмуш тирикчилигигә болған хуштарлиғимизни ойғитиду. Хәлиқ нахшини қандақ яхши көрсә, уни бабиға йәткүзүп ейтидиған нахшичиниму шу қәдәр қәдир тутиду. Мәсилән, Қ.Ғоҗамияров намидики дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театрида паалийәт елип бериватқан сәнъәткарлар Нуралим Варисов, Саһидәм Мәшрәпова, Луиза Розахунова көпчиликниң сөйүмлүк нахшичилириға айланғанлиғи һәқиқәт.

Әлвәттә, биз барлиқ нахшичиларни әйипләштин тамамән жирақ. Сәнъәтниң қәдир-қиммитини билгән инсан һәргиз аңа хиянәт қилмайду. Йошуридиғини йоқ, сәнъитимиз беғини пахаллаштуруватқанларму аримизда йоқ әмәс, бар.

Төвәндики нахша мәтинигә диққәт ағдуруп көрәйли:

Һәй омақ, гөзәл қиз привет,

Инстаграммида яздим дерәк.

Қайтуруң қени маңа ответ,

Сүритиңизгә қалдурдум коммент.

 

Инстраграммидики қиз,

Көңлүмни алдиңиз.

Эфирда туруп мени,

Ашиқ қилдиңиз.

 

Рақ екәнсиз растла хайп,

Сүрәтлириңизгә бастим лайк.

Вай, қилиқлириңиз һәсәлдәк,

Бир сиз пәқәт маңа лайиқ.

 

Үчинчи бәндтики биринчи мисраниң тәләппуз қилиниши наениқ, тәкрар-тәкрар тиңшисақму, чүшиниш мүмкин әмәс. Бәлким, аһаңға селинғинида дәсләпки сөзниң боғум сани артуқ болуши түпәйли, «қисқирашқа учриған болса керәк», дегән хуласигә кәлдуқ. Амма «амрақ» дегән сөзни қоюп көрсәкму, муәллип пикриниң түп-мәнисигә, маһийәт-меғизиға йетәлмидуқ, әпсус. Қисқиси, бу мисалға елинған нахшиниң қапийәвий тәркиви йоқ, мәнавий мәзмунидинму мәһрум мисралар тизмиси. Орунлиғучилар нахша чүшәнчисиниң маһийәт-әһмийитини, сәнъәткә болған һөрмәтсизликни толуқ сезип кәтмисә керәк, әпсус. Той-тамашида көпчилик уссул ойниса, демәк, «нахша тәл-төкүз иҗат қилинған», дегән чүшәнчә қелиплашмаслиғи керәк. Җәмийәт сәһнисидә көп учришидиған бу хил нахшилар аудиториясини асасән яшлар тәшкил қилиду. Бираз вақит өтүп, яш тиңшиғучиларниңму зерикиши түпәйли, нахшилар конирап қалиду, амма айрим «артистсимақлар» йәнила йеңи нахша кәшип қилишқа киришиши еһтималдин жирақ әмәс. Пәқәт аһаңниң утуқлуқ иҗат қилиниши билән мундақ нахшилар җәлипкарлиққа егә болалмайду һәм уларниң хитқа айлинишиму тәс. Бүгүнки күнниң қәлби ойғақ тиңшиғучилири әң авал мәтинигә нәзәр ағдуридиғанлиғи ениқ. Чүнки мәтин беҗирим, тәл-төкүз болмиса, униңдин һөзүр-һалавәт елиш қийин. Нахшиниң сөзи билән музыкиси зич бағлинишлиқ чүшәнчиләр болуп, улар бир-бирини толуқтуруп кәлгәндила, орунлиғучи өз мәхситигә йетәләйду. Қисқиси, әрзән аброй-атақни қиммәт сәнъитимиздин издәшниң һаҗити йоқ болса керәк.

Һәрқандақ әсәрни вуҗутқа кәлтүрүштә сөз қәдрини билидиған улуқ хәлиқниң әвлатлири екәнлигимизни унтумаслиғимиз лазим.

Полат ҺЕЗИМОВ, сазәндә, бәстикар https://parvaz.kz/index.php/polat-izimov :

— Өткән әсирниң 90-жиллиридин башлап та бүгүнки күнгичә уйғур сәнъитиниң әһвалини көздин кәчүрсәк, «Алитағ» уйғурчә көрситишләр программиси паалийәт жүргүзүватқан жиллири һәрбир мәлидә дегидәк, миллий ансамбльлиримиз моҗут еди. Һазирчу? Йоқ десәкма болиду. Маңа бир тиҗарәтчи акимиз бирнәччә жил илгири «Укам, сән бизниң миллий ансамбльлиримизниң конкурсини өткүзүп бәрсәң, униң пүткүл хираҗитини мән зиммәмгә алсам һәм уларға маддий ярдәм қилип қойсам», дәп тәклип қилди. Мән шу чағда издәштүрүп көрүведим, пәқәт Маливай вә Байсейит йезилиридин башқа бирму мәлидә миллий ансамбльлиримизниң йоқлиғини билдим. Шуниң билән бу конкурсни уюштурмайла, тохтитишқа мәҗбур болдум. Мана, бүгүнки миллий ансамбльлиримизниң әһвали.

Әнди һазир өзәм рәһбәрлик қиливатқан «Тарим» ансамблиму худди мошундақ еғир әһвални баштин кәчүрүватиду. Бизму йәттә жил мабайнида 40тин ошуқ нахша иҗат қилиптимиз. У нахшиларни қанчилик қийинчилиқ билән йезиватқинимизни пәқәт өзимизла билимиз. Һәрбир нахшини йезиш кам дегәндә 500 АҚШ доллириға тохтайду. Бизму шу той-төкүнләрдә тапқан пулимизниң йеримини нахша йезишқа сәрип қиливатимиз. «Ака, сән «пул тапимиз», дәп йерим ахчини елип, нахша йезиватисәнғу?!», дәп ансамбльдин кәткәнләрму болди. Мән уларни чүшинимән, рәнҗимәймән. Мениң мәхситим — уларни пәқәт тойларғила әмәс, пәйдин-пәй чоң сәһниләргә елип чиқиш еди. Шу оюм өткән жили октябрь ейида әмәлгә ашти. Алмута шәһиридики «Алатау» Мәдәнийәт өйидә икки күн мабайнида өз һүниримизни намайиш қилдуқ. Концерттин кейин, ансамбльдики балилар мениң мәхситимни чүшәнгәндәк қилди һәм қоллашқа башлиди. Әлвәттә, камчилиқларму болди. Мәзкүр концертни униңдинму яхши уюштурушқа болатти. Әпсус, планлиримизниң һәммиси әмәлгә ашмиди. Ихтисадий мәсилиму чоң роль ойниди.

Пурсити кәлгәнликтин, шуниму алаһидә тәкитлигүм келидуки, мошундақ еғир пәйттә, бизниң тиҗарәтчи акилиримиз билән һәдилиримиз уйғур сәнъитигә азду-тола ярдәм қолини сунса демәкчимән. Шуниму қошумчә қилғум келидуки, тәдбирчан меценант акимиз Дилмурат Кузиев рәһбәрлик қилидиған «Санаәтчиләр, тиҗарәтчиләр вә йеза егилиги хадимлири ассоциацияси мустәқил «Илһам» мукапитини қайтидин җанландурса, әтрапиға барлиқ тиҗарәтчиләр жиғилса, нур үстигә нур болар еди.

Әнди эстрада жанриға кәлсәк, бу саһадиму әһвал анчә махтиғидәк әмәс. Ансамбльлиримиз бармақ билән санавалғидәкла. Асасий пул тепиш йоли – той-төкүн, мәшрәп. Һазир тойларда җанлиқ музыка билән ейтиватамсән яки фонограмма билән ейтиватамсән, униң билән һечкимниң кари йоқ. Шәхсән маңа миллий сәнъитимизни чүшинидиған адәмлиримиз азийип кетиватқандәк туюлиду. Шуңлашқа болса керәк, миллий ансамбльлиримиз тарқилип кетип, нахшилирини йәккә чиқиридиған тәрәпкә өтти. Ечинарлиқ йери, нурғунлиған талантлиқ балилиримиз музыкини, сәнъәтни ташлап, башқа саһаларға кетиватиду. Сәвәвини сорисаң, «Ака, мән музыка билән аиләмни бақалмаймәнкән», дәп җавап бериду. Уларни чүшинишкә болиду. Мән мошу кәмгичә бирәр нахшичиниң концерт қоюп, бай болуп кәткинини аңлимаптимән. Улар бирла қетим йәккә концерт беридудә, иккинчи қетим бәрмәйду. Чүнки у қәризгә кирип кетиду, йәни иккинчи қетим концерт қоюш мүмкинчилигидин айрилиду. Байқамсиләр, пәқәт ейиға бирла бир-икки йеңи нахша чиқиватқан. Бу нахшиларни ини-сиңиллиримиз йезилардин шәһәргә келип, иҗаридә туруп, кафеларда нахша ейтип, күнигә 5 — 10 миң тәңгә тепип жүрүп, йәнә шу тапқан пулини йемәй-ичмәй, ихтисат қилип нахша чиқириватқан. Әлвәттә, уларға «Апирин!», дейишимиз керәк.

Қазақстан өз мустәқиллигигә еришкәндин кейин, бәш жил ичидә қазақ шоу-бизнеси асман билән йәр пәриқлиқ өзгәрди. Қазақ шоу-бизнеси «жуқури пәллиләргә йәтти» десәм, һеч хаталашмаймән. Ундақ болғини, мән шу қайнамдики кәсипдашлирим билән қоюқ арилишимән вә уларниң әһвалини яхши билимән. Мән улардин қазақ тиҗарәтчилириниң дайим маддий вә мәнивий ярдәм берип туридиғанлиғини көп аңлаймән. Шуңлашқа улар биздин хелила алдиға озуп кәтти. Талантлиқ нахшичи Димаш Қудайбергенниң Америкида өткән концертида «Елим мениң» намлиқ нахшисини залда олтарған 50 миң тамашибинниң биллә қошулуп ейтқинини көргәндә, мәғрурландим вә хошал болдум. Бирақ, немишкиду, бизниң уйғур пәрзәнтлириниң арисидин мошундақ дәриҗидә йетилгән талантларниң йоқлиғини ойлап, әпсусландим. Биздә талантлиқ балилар йоқму? Әлвәттә, бар. Ечинарлиғи, биз уларни қоллап-қувәтлимәйватимиз, ярдәм қолумизни сунмайватимиз. Әң болмиғанда, уларниң концертиға билет елип кирмәйватимиз.

Алмута вә униң әтрапида нәччә йүз миң уйғур аһалиси яшисиму, биз йүз адәмни залға толтуралмаймиз. Йәнә шу мәһәллилиримиздики жигит- башлири, активистлар коча-коча меңип, ялвуруп билет сатмиса, концертлиримизға өз ихтияри билән адәм кәлмәйду. Бу интайин ечинарлиқ әһвал, әлвәттә.

Өзәңлар ойлап көрүңларчу, әгәр биздә телевидение, радио болмиса, язған нахшилиримизни қәйәрдә аңлитимиз? Өзәңлар билисиләр, Раим Һәмраевниң «Баһар наваси», Артур Илахуновниң «Яңра нахшам» намлиқ концерт-программиси бар. Әйнә шу сәнъәтсөйәр отлуқ жигитлиримиз сәнъәткә иштияқ бағлиған талантлиқ яшлиримизни сәһнигә елип чиқиватиду вә тамашибинларға тонуштуруватиду. Бирақ бу интайин аз. Шәхсән мән, «буниңдинму башқа концерт-программилиримиз болсекән», дәп үмүт қилимән. Әнди, бүгүнки күндә пәқәт бирла — Мурат Насиров намидики конкурсимиз бар. Уни дәсләп мән уюштурғандим. Кейин уни Қазақстан Яшлар Бирлиги билән һәмкарлиқта өткүздим. Һазир мәзкүр конкурсни Сульфи Мәшрәпов йетәкчилик қиливатқан «Doppa life” яшлириға өткүзүп бәрдим вә бирнәччә қетим улар билән ушбу конкурсни өткүздуқ. Конкурсқа йезилардин, һәтта Қирғизстан, Өзбәкстан Җумһурийәтлиридин онлиған талантлиқ жигит-қизлиримиз қатнишиватиду. Концерттин чүшкән барлиқ мәбләғни шу балиларға тарқитип беримиз. Униңдин сирт, һәр жили Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән әрбаби, Қазақстан эстрада чолпини Дилназ Әхмәдиева өзиниң шәхсий «миң доллар» мукапитини бериватиду. Мошу конкурсни сәнъәткарлиримизни қисмән болсиму рәғбәтләндүрүш, маддий ярдәм көрситиш мәхситидә өткүзүватимиз. Мошундақ конкурслар көпирәк болсекән дәймән.

“Биздә шоу-бизнес барму?” — дегән мәсилигә кәлсәк, биз бу саһада сәл кечикип қалдуқмекин, дәп ойлаймән. Буниңдин бирнәччә жил илгири, Қазақстан телеканилида «Биздә шоу-бизнесму яки той-бизнесму?» дегән мавзуда бир көрситишни көрүп қалдим. Униңда Қазақстан сәнъәт юлтузлири мошу мәсилини көтәрди. Әлвәттә, буниң өз сәвәви бар. Чүнки Россия, Қазақстан шоу-бизнеси билән Ғәрип әллириниң шоу-бизнеси охшимайду. Ғәрип әллиридә улар миллионлап чиқидиған дисклар арқилиқ пул тапиду. Улар концертларни қоймисиму, тапқан пули йетип-ашиду. Һә, биздә, тамамән башқа әһвал. Униңға нурғун тосалғулуқлар бар. Муәллиплик һоқуққа хиянәт қилиш, «пиратство» (копия қилиш, пират дисклар) вә һаказа. Әгәр биздә бүгүн кассетини чиқарсаң, әтиси уни һәммила кассета сатидиған дуканларда аңлайсән. Шуңлашқа кассета сетип, пул тепишқа биздә имканийәт йоқ. Пәқәт реклама сүпитидила чиқирип қояттуқ, халас. Һазир вәзийәт тамамән өзгәрди. Торбәтлири арқилиқ, униңға қанчилик адәм кирип көргәнсири, тапавити өсүватиду. Россия, Қазақстан артистлири, асасән концерт яки тойларда пул тепиватиду. Әнди телевидение, радио вә башқиму аммивий әхбарат васитилиридә бирқанчә чоң мәмликәтләр «биздә шоу-бизнес йоқ», дегән хуласигә келиватиду. Биздичу, барму? Әлвәттә, йоқ.

Бирақ Қазақстан һөкүмити бизгә мәдәнийитимиз билән сәнъитимизни, урпи-адәт, әнъәнилиримизни, тилимизни, мәктәплиримизни йәниму риваҗландурушимиз үчүн һәммә шараитни яритип бериватиду. Амма биз әйнә шу имканийәтләрдин тоғра пайдилиниватимизму? Мана мошу тәрипини бираз ойлинип көрсәк болиду…

http://uyguravazi.kazgazeta.kz/?p=44252

XX

 
Интересный материал? Поделись с другими: