Open login
Главная Новости Россияниң театр сәһнисидә – уйғур актери.
Россияниң театр сәһнисидә – уйғур актери.
09.01.2021 00:28   

Россияниң театр сәһнисидә – уйғур актери.

«Уйғур авази» гезити 07.01.2021

Йеқинда Россияниң Санкт-Петербург шәһириниң мәдәний һаятида чоң дағдуғилиқ вақиә йүз бәрди. У болсиму Дөләт музыкилиқ-комедия театрида француз композитори Клод-Мишель Шёнбергниң даңлиқ «Мисс Сайгон» мюзиклиниң премьериси намайиш қилинди. Мюзиклни Голландияниң атақлиқ режиссери Корнелиус Балтус сәһниләштүргән. «Бал вампиров», «Голливудская дива» кәби мюзикллар арқилиқ «Золотая маска» хәлиқара театрлар мукапитиниң ғалиби аталған бу режиссерниң исми россиялик тамашибинларға яхши тонуш. «Мисс Сайгон» — К.Балтусниң бу мәмликәттики үчинчи утуқлуқ әмгиги болуп һесаплиниду. Тунҗа қетим 1989-жили Лондонниң «Друри Лейн» театрида сәһниләштүрүлгән «Мисс Сайгон» мюзикли, мана оттуз жил бойи дунияниң әң чоң сәһнилиридә көрситилип кәлмәктә. Мәзкүр әсәр он тилға тәрҗимә қилинған. Германия, Япония, Канада, Венгрия, Австралия, Голландия, Дания, Швеция, Польша һәм Филиппин мәмликәтлиридә сәһниләштүрүлүп, уни жигирмә бәш мәмликәтниң икки йүз қириқ алтә шәһиридә оттуз икки миллион адәм бүгүнки күнгә қәдәр тамашә қилип үлгәргән екән!

 

— Әслидә аталмиш мюзикл бийил май ейида Россия тамашибини билән үз көрүшүши керәк еди. Лекин дуния әһлини техичила тәшвишкә селиватқан пандемия сәвәвидин, у та бүгүнгичә әмәлиятта өз әксини тапмиди. Пәқәт иҗадий коллективниң қайнақ илһам, ғәйрәт билән җиддий ишлиши түпәйли, «Мисс Сайгон» бүгүнки тамашибинларни чоңқур тәсиратқа бөлиди. Роһий чүшкүнлүккә берилмидуқ, биз ахири йәңдуқ! – дәйду һаяҗан илкидики режиссер мухбирларға бәргән сөһбәтлириниң биридә.
Һәқиқәтән бу йеңилиқни Санкт-Петербург тамашибини толиму узақ күтти. Чүнки буниңдин бир жил илгири елан қилинған хәлиқаралиқ лайиһә бойичә кастингқа Россия вә Оттура Азия театрлиридин йүзлигән актерлар, нахшичилар, акробатлар, балет уссулчилири қатнашқан еди. Режиссер Корнелиус Балтус, хореограф — Ванни Вискузи (Италия), рәссам сценограф – Йоко Сеама (Япония), кийим-кечәк вә гримм бойичә рәссам Кентаур (Венгрия), театрниң музыка рәһбири, дирижери Алексей Нефедовтин тәркип тапқан адилқазилар топи қатнашқучиларға кәспийлик турғусидин жуқури тәләп қойди. Һәрбир артистниң сиртқи көрүнүшидин тартип, униң актерлуқ маһаритини, аваз диапазонини, пластика һәм сәһнә нутқини диққәт билән күзәткән һалда, кастингниң икки басқучидин «тасқилип» өткән артистлар билән алаһидә келишим түзүлди. Мошу турғудин мәзкүр кастингқа қатнашқан қазақстанлиқ артистларниң арисидин өзимизниң уйғур жигити, Нур-Султан шәһиридики Музыкилиқ яш тамашибин театриниң йетәкчи актери, «Сахнагер» мукапитиниң лауреати Расул Һосмановниң https://parvaz.kz/index.php/rasul-usmanov «Мисс Сайгон» мюзиклидики баш қәһриманларниң бири Туи ролиға тәклип қилинғанлиғидин хәвирим бар еди. Расулға нисбәтән режиссерниң ейтқан иҗабий пикри мени техиму хошал қилди.
— Мениң билән һәмкарлиқта ишләшни көп сәньәткарлар арман қилиду. Лекин мән үчүн кастинг — наһайити мурәккәп җәриян. Һәр қетим тамашибинға тонулмиған, йеңи талантларни издәймән. Мошу турғудин алғанда, бу қетим әҗайип көркәм вә сумбатлиқ, яңрақ һәм зил авази билән пәриқләнгән қазақстанлиқ жигитниң сәһнидә биринчи пәйда болушидила, баш қәһриман Туи ролиниң һөддисидин чиқидиғиниға толуқ көзүм йәтти. Расул бу рольни һәтта мән күткәндинму жуқури маһарәт билән иҗра қилди. Шуңлашқиму униңдин чәксиз миннәтдармән – дәйду атақлиқ режиссер.
Мән буниңдин икки жил бурун «Уйғур авази» гезитида «Ақ йол саңа, Расул!» намлиқ мақалә йезип, яш актерни көпчиликкә тонуштурған едим. Бу қетимму биринчиләрдин болуп, Расулни премьериси билән телефон арқилиқ тәбрикләшкә муваппәқ болдум.
– Расул, новәттики утуғуң мубарәк болсун! «Мисс Сайгон» мюзикли, шундақла униңдики өзәң яратқан образ һәққидә ейтип бәрсәң?
– Рәхмәт! Вақиә өткән әсирниң 70-жиллири йүз бәргән. Ким исимлиқ вьетнамлиқ қиз Крисс исимлиқ америкилиқ моряк билән тонушиду һәм уни яқтуруп қалиду. Иккисиниң өйлиниш мәрасимиға туюқсиз Туи (Расул Һосманов) қәдәм тәшрип қилиду һәм вәдисигә вапа қилмиған Кимни қаттиқ әйипләйду. Чүнки Туи билән Ким балилиқ чағлиридин тартип биллә өскән, өйлинишкә вәдиму қилип қоюшқан. Өз сөйгүсиниң висалиға йәтмәк мәхситидә Туи шиддәтлик җәң башлап, Сайгон шәһирини ишғал қилиду, Крисс һәммини ташлап, Америкиға кетишкә мәҗбур болиду. Һәрбий комиссар унваниға еришкән Туи шәпқәтсиз уруш нәтиҗисидә, миңлиған бегуна адәмләрниң һаятини набут қилиду. Әнди бурунқи ойнап жүргән шох яш жигитниң һаятида алаһидә бир бурулуш йүз берип, Туи көзлиридин от чақнап турған, рәһимсиз кимсәгә айлиниду. Лекин у сөйгүси Ким билән учрашқан көрүнүштә, қайтидин сөйгү ишқида азапланған мәҗнун кәби қизниң аяқлириға жиқилиду. Өз муһәббитини һимайә қилиш йолидики күрәшлирини қизға чүшәндүрүшкә тиришиду. Лекин Ким Туиниң муһәббитини рәт қилиду. Чүнки у Криссни яқтуруп қалған. Муһәббити аяқ асти болғанлиғидин ғәзәпләнгән Туи Кимни өзи билән биллә елип кетишкә мәҗбурлайду. Лекин у күтүлмигән йәрдин қизниң қолидин қаза болиду. Әнди Крисс билән видалишишни арзу қилип жүргән Ким, униң өз сөйгүсигә хиянәт қилип, башқа қизға өйлинивалғинидин хәвәр тапиду. Спектакль йәкүнидә Ким бу азапқа чидимай, Туини қәтл қилған пистолет билән өзини етип өлтүриду. Бир еғиз сөз билән тәриплигәндә, «Мисс Сайгон» һәқиқий муһәббәтни күйләйдиған сәһнә әсәри. Шундақла охшимайдиған һәрхил мәдәнийәтләр, диний еқимлар, ирқий бөлгүнчиликләр, урпи-адәтләр, әньәниләрниң бир-бирини етирап қилмай, уларниң өзара шиддәтлик күрәшлири нәтиҗисидики наһәқ қан төкүлүшләр, миңлиған қурван болған бегуналар җәсәтлири залдики тамашибин қәлбигә «Адәмләр, ойлиниңлар! Туғулуп өскән муқәддәс йериңлар һәммидин әзиз. Бир-бириңлар билән урушмай, талашмай яшаңлар. Һаятни қәдирләңлар, у адәм балисиға бирла қетим берилиду...» дегән йүксәк идеяни салиду. «Мисс Сайгонда» мән яратқан қәһриман (Туи) — өзини һәммидин үстүн қойидиған, шәхсий мәнпийитигә еришиш үчүн һәрқандақ қабаһәтликтин янмайдиған яш жигитниң обризи. Спектакльда Туи чоң паҗиәләрниң сәвәпкари сүпитидә гәвдилиниду. Шундақла Туиниң ариялириму интайин мурәккәп һәм чирайлиқ. Мән баштила арман қилған роль үстидә қизғин ишлидим. Икки ай чәтәллик мутәхәссисләр билән янму-ян ишләш җәриянидин һәқиқий мәнада һөзүрләндим. Уларниң ишләш услубидин, актерларға болған чәксиз һөрмитидин бәк қайил болдум. Улар үчүн актер – әң асасий фигура! Һөкүмранлиқ қилмайду, актерға иҗат әркинлиги берилгән. Актер тәвсийә қилған мизансцена, иҗра қилиш манериси, ички һиссият, характер охшаш тәшәббусларни режиссер сәмимий һалда қобул қилиду. Өзиңизгә нисбәтән ундақ яхши муамилидин кейин, сәһнидә бар мүмкинчилигиңиз билән ишләшкә тиришидекәнсиз. Бу сәһнә әсәриниң россиялик нусхисини сәһниләштүргән – Япониядин тәклип қилинған атақлиқ рәссам Йоко Сеама. Рәссам әньәнивий сәньәт элементлири билән, XXI әсирниң әң йеңи технологиялик мүмкинчиликлиридин пайдиланған. Қисқиси, бу әсәрни миң аңлиғандин көрә, бир қетим көргән әвзәл.
— Бүгүнки пандемия шараитида Қазақстан театрлири тосалғулуқларни баштин кәчүрмәктә. Силәрдә әһвал қандағирақ?
— Россиядиму худди шу әһвал. Театрларда тамашибинниң зални толтуруп олтириши чәкләнгән. «Мисс Сайгонға» декабрь, январь айлириға аллиқачан билетлар толуғи билән сетилип кәткән екән. Шундиму январьниң ахириғичә театрларниң карантинға йепилиши күтүлмәктә.
Оғлиниң новәттики утуғи һәққидә униң аниси — Қ.Ғоҗамияров намидики дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театриниң пешқәдәм сәньәткари Гүлбаһар Насирова мундақ дәйду:
— Расулниң «Ромео-Джульетта», «Қыз-Жибек», «Нотер дам Пари» қатарлиқ мюзиклларда Бекежан, Тибальт, Клопен қатарлиқ жирик образлар арқилиқ пәқәт елимиздила әмәс, Европиниң Париж, Канны, Брюссель, Вена, Берлин һәм Москва шәһәрлиридә Қазақстан сәнъитини жуқури дәриҗидә намайиш қилип қайтқинини көпчилик билиду. Оғлум бу қетимму мениң ишәнчимни ақлиди. Расулға қайил болидиғиним, у һәрқачан мәшиқлинип, үгинишкә, издинишкә тиришиду. Өз үстидин тинмай ишлигәчкә, сәһнидин задила қорқмайду. Җүрьәт билән дадил қәдәм басиду. Бу – һәрқандақ актер үчүн әң асасий нәрсә. Санкт-Петербург тамашибинлириға «Мисс-Сайгон» бу күнләрдә һәр күни дегидәк көрситиливатиду. Вақит шараитим яр бәрсә, бәлким, мәнму берип көрәрмән. Һазирчә биз Расулниң йолиға қарап жүримиз. Ейтмақчи, у икки айдин бери яқа жутта жүргинидә, келиним Аружан маңа қиз нәврә һәдийә қилди, Расулға хуш хәвәр йәткүздуқ. Нәврәмниң исмини Сафия дәп қойдуқ. Демәк, бу күнләрдә Расулни биздин башқа, йеқин достлири, Нур-Султанда өзи ишләватқан театр коллективи вә, әлвәттә, қизи Сафия тәшналиқ билән күтмәктә...
Өз новитидә бизму уйғур актери Расул Һосмановни қизғин тәбриклигәч, униңға иҗадийәт мәйданида техиму егиз чоққиларни беқиндурушиға тиләкдашлиқ билдүримиз. Барикалла, Расул!
Хуласә орнида Россияниң иҗтимаий тармақлирида бу күнләрдә «Мисс Сайгон» мюзикли көплигән блогерларниң, театр мутәхәссислириниң қизғин муназирисигә айланди. Төвәндә шуниңға мунасивәтлик ейтилған бирнәччә пикирни диққитиңларға һавалә қилсақ, артуқ болмайду дәп ойлаймиз.
«...Мундақ әҗайип мюзиклниң Россияниң әң чоң сәһнисидә өз ипадисини тепиши – биз үчүн хошаллиқ һадисә. Япониядин кәлтүрүлгән мундақ декорация, чирақлар, спецэффектларни биз илгири-кейин көрүп бақмиған, бу һәқ. Артистларчу! Театр тәнқитчилири қазақстанлиқ актер Расулниң маһаритини жуқури баһалимақта. Расул яратқан Туи – мән үчүн һәқиқәтән чоң йеңилиқ болди! Бу актер өзиниң әҗайип маһарити билән йенидики башқа қәһриманлардинму үстүн болди». Татьяна.
«... «Мисс Сайгон» мюзиклини биз биринчиләрдин болуп көрдуқ! Расул әҗайип талантлиқ һәм келишкән, чирайлиқ актер! У сәлбий қәһриман Туи обризида қанчилигән паҗиәләрниң сәвәпкари болди. Лекин мән Ким билән Туи иккисини бир-биригә лайиқ көрдүм. Ким бәрибир уни яхши көргәнлиги үчүн өзини өзи өлтүрди. Қазақстанлиқ артистларниң һәммиси шундақмиду? Борисова В.
«...Бүгүнки пандемия овҗ алған шараитта дадиллиқ билән башқа әлләрдин келип, бизгә мошу әҗайип мюзиклни тәғдим қилған иҗадий коллективқа апирин! Актер Расулни яқтуруп қалдим...». Лена.

 

Гүлнарә САЙИТОВА,
Қазақстанниң хизмәт көрсәткән артисти, сәнъәтшунаслиқ пәнлирниң намзити, профессор.

http://uyguravazi.kazgazeta.kz/news/45242

 
Интересный материал? Поделись с другими: