Open login
Главная Новости Хәлқини қәлбидин сөйүп, хәлқиниң қәлбидә қалди.
Хәлқини қәлбидин сөйүп, хәлқиниң қәлбидә қалди.
01.08.2014 20:14   

"Уйғур авази" гезити 25 июль 2014 жил

Уйғур театриниң 80 жиллиғиға даир/    Хәлқимиздә «Атаң өлсә өлсун, атаңни көргән өлмисун» дегән яхши мақал бар. Яш чағлиримда бу мақалниң мәнасиға чоңқур чөкүп кәтмигән болсамму, ата-анамдин мәңгүгә айрилғандин кейинки өмрүмдә, һәқиқәтәнму шундақ екәнлигигә көз йәткүзүп келимән. Болупму һаятини сәнъәтниң мәшәқәтлик йолиға беғишлап, муқәддәс сәһнимиздә ата-анам билән қатар жүргән пешқәдәм сәнъәткарлиримизни көрсәм, улар билән сөһбәтләшсәм, худди өз қәдирданлирим тирилип кәлгәндәк,  қулиғимға меһриванлиримниң йеқимлиқ үнлири аңланғандәк хошал болуп қалимән. Йеқиндила һаяттин өткән әҗайип кәмтар инсан Үсүпҗан ака Сайитов әйнә шундақ әзиз акилиримниң бири еди. Урушниң еғир жиллирида театримизға ишқа орунлишип, та һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә миллий сәнъитимизниң тәрәққий етип, дуния сәһнилиридә көрүнүшигә зор төһпә қошқан Үсүпҗан ака билән Уйғур театрида ата-анамла әмәс, мәнму узун жиллар давамида кәсипдаш болған едим. Шуңлашқиму униң билән биллә ишлигән пәйтлиримдин унтулмас хатириләр қалди.

 

 

…Һели есимдә, хәлқимиз арисида бүгүнгичә әҗайип һис-туйғулар илкидә тилға елинидиған «Яшлиқ» ансамблини қуруш тәшәббускари ретидә театрда һәқсиз ишләватқан пәйтлирим еди. Жүрәкләрдә яшлиқ оти лавлап йенип, йеңидин қурулған ансамблимизниң концертлиқ программисини тәйярлидуқ. Хәлқимиз арисида бүгүнгичә әҗайип һис-туйғулар илкидә тилға елинидиған «Яшлиқ» ансамблиниң дәсләпки концерти үч күн давамида болидиғанлиғи һәққидә еланларму илинип болди. Кечә-күндүз демәй репетиция қиливатқан мошундақ бир муһим пәйттә бир-биримизни чүшәнмәсликниң нәтиҗисидин театримизниң шу чағдики мудири иккимиз муһим бир мәсилидә келишәлмәй қалдуқ. Яшлиқниң тәсири болса керәк, мән һиссиятқа берилип, мудирға театрда ишлимәйдиғанлиғимни ейттимдә, орнумдин туруп чиқип кәттим. Шуниңдин икки-үч күн өткәндин кейин автобусқа олтирип, билет елиш үчүн касса аппаратиниң йениға барсам: «Мән елип қойдум», деди бирси. Қарисам, Үсүпҗан акам турупту. Уни байқимиғанлиғимдин бәк хиҗаләт болдум. Мудир иккимизниң арисида болған рәнҗиштин уму хәвәрдар екән. Чүнки концертқа аз қалғанлиқтин, театрда һәммиси мени издәшкән охшайду. Лекин у һеч нәрсини билиндүрмиди. Мениңдин бир бекәт бурун чүшүп қалидиған Үсүпҗан ака иккимиз йол бойи башқа мавзулар әтрапида сөзлишип маңдуқ. Пәқәт бекәткә йеқинлашқанда, у маңа: «Укам, театр бир кишиниң әмәс, пүткүл хәлиқниң. Мудирға рәнҗип театрдин кетимән демәң. Сиз мудирға әмәс, хәлқимизгә, миллий сәнъитимизгә хизмәт қилишиңиз керәк, шу тәрипини ойлаң» дедидә, автобустин чүшүп қалди. Мән Үсүпҗан акиниң ейтқан сөзлирини әқил таразамда өлчәп, хуласә чиқардим вә әтиси әтигәнлиги һечнәрсә болмиғандәк театрға берип репетицияни давамлаштуривәрдим…

Аридин онлиған жиллар өтүп кәткән болсиму, мениң театрға қайтип келишимгә сәвәп болған шу учришишни дайим әсләймән. Ким билиду, бәлки, автобуста Үсүпҗан акамни учратмиғинимда, театрдин бирәтола кетип қелишим мүмкин едиғу! Һаятим сәнъәт дунияси билән чәмбәрчас бағланған, бу саһада талай даванлардин ашқан маңа шу күни Үсүпҗан акамдәк хәлқиниң ғемида көйгән, сәнъәтни җан дили билән сөйгән алий пәзиләтлик инсанни улуқ Алланиң өзи учраштурған болса керәк.

Үсүпҗан акиға хас инсаний хисләтләр һәққидә сөз ечиштин илгири мону бир ривайәтни әсләп өтүшни тоғра көрдүм. Ривайәттә ейтилишичә,  қедимда Алла Адәмни яритиш нийитини башқа яритилғанларға мәлум қипту. Инсанниң яритилишиға сәвәпкар болуш үмүтидә һәммә яритилғанлар баш көтирипту. «Адәмни мениңдин яритиң» дәп, һәрбири өз әвзәлликлирини ейтип, махтинишипту. Пәқәт Топа бу муназиригә қошулмапту. «Мән аяқ астида, һәммидин пәстимән. Махтинишқа әрзигидәк бирәр сүпитимму йоқ» дегиничә, бир чәттә теч турупту. Шунда Алла униң кәмтарлиғиға қайил бопту вә Адәмни Топидин яритипту. Адәмзат аяқ астидики топидин яритилғачқа, униңдики алий пәзиләтләрниң бири кәмтарлиқ екән. Лекин биз, хам сүт әмгән бәндиләр, шәхсийитидә бәзән иҗабий, бәзән сәлбий хисләтләр йетәкчилик етип кетиду. Пәқәт есил инсанларниң бойидила кәмтарлиқтәк яхши пәзиләт сақлинип қалиду. Үсүпҗан Сайитов әйнә шундақ пәзиләт егисиниң бири еди десәм, һеч хаталашмаймән. Чүнки Үсүпҗан ака билән биллә ишләш җәриянида униң һәммә иш-һәрикити, сөзлири кәмтарлиқ вә сәмимийлик билән жуғирилғанлиғини байқидим. Дапни әң жуқури дәриҗидә яңритип, хәлқимизгә маһир дапчи сүпитидә тонулған, «Әждиһа жили» фильмида баш қәһриманларниң бири — Әсқәрниң ролини утуқлуқ ойнап, тамашибинларниң һөрмитигә бөләнгән бу есил инсан билән узақ жиллар кәсипдаш болсамму, униң бирәр қетим өзини асман-пеләк махтап гәп қилғинини, артуқчә баһалиғинини көрмәптимән. Уйғур театрида ишләп, «Һөрмәт Бәлгүси» ордени вә бирқанчә медальлар билән мукапатланғинини демигәндә, өзигә өйму соримиди, атақму алмиди,  «юлтузлуқни» даваму қилмиди. Йеши йетип, һөрмәтлик дәм елишқа чиққан күнниң әтисигила «театр — яшларниң, орнимизға яшлар ишлисун» дәп, келәчәк әвлат вәкиллириниң, сәнъитимизниң тәғдирини ойлап, өз ихтияри билән театрдин кәтти. Мундақ мәрданилиқ һәркимниң қолидин келивәрмәйду, әлвәттә. Бу Үсүпҗан Сайитовтәк сәнъәттиму, һаяттиму жуқури мәдәнийәткә егә адәмләргә хас хисләт.

Дап арқилиқ өз қәлбини мухлислар қәлби билән дидарлаштурған Үсүпҗан Сайитовниң «Нава» ансамблиниң тәрәққиятиға қошқан һәссиси бебаһа. Мухлислар алдидики мәсъулийитини чоңқур чүшинип, өз ишиға наһайити жуқури җавапкәрлик билән қарайдиған Үсүпҗан ака 20 жил давамида «Нава» ансамблини башқуруп, гастрольлар географиясини кәңәйтти. Шуниң нәтиҗисидә «Нава» ансамбли уйғур хәлқиниң бай сәнъитини пәқәт Қазақстандила әмәс, бәлки Өзбәкстан, Қирғизстан, Түркмәнстан, Әзәрбәйҗан, Россия, Татарстан, Пакстан, Португалия, Авғанстан, Һиндстан, Түркия, ШУАР, Венгрия, Финляндия қатарлиқ бирқатар жирақ һәм йеқин чәт әлләрдә намайиш қилишқа муйәссәр болди. У гастрольлуқ сәпәрләрдә жүргәндиму есил пәзиләтлирини кәмтаранә намайиш қилишни биләтти. Шуңлашқа артистларни өз пәрзәнтлиридәк көрүп, әһвалидин, һәрбириниң ятиғида шараитларниң яритилған-яритилмиғанлиғидин хәвәр тепип, уларниң ғемини йәтти.

Үсүпҗан ака аилисидиму наһайити меһриван, көйүмчан инсан еди. Болупму қизи Гүлнарини җенидин артуқ яхши көрүп, сәнъәттиму, һаяттиму қоллап-қувәтлиди, униңға Тәңритағдәк йөләкчи болди. Һәрқандақ талантқа пәрвиш керәк демәкчи, Үсүпҗан ака уссул шәйдаси Гүлнариниң сәһнидә аққуш кәби пәрваз қилишини, сәнъәткар ата йолиниң давамчиси болушини арман қилди вә униңға йәтти. Үсүпҗан акиниң депиға җор болуп орунланған Гүлнариниң «Дап уссули» заманисида миңлиған тамашибинларниң алқишиға егә болуп, та бүгүнки күнгичә уларниң көпчилигиниң хатирисидә сақлинип қалғанлиғи һәқиқәт. Узақ жиллар Уйғур театрида баш балетмейстер болуп ишлигән Гүлнарә Сайитованиң Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән артисти атилишида, сәнъәтшунаслиқ пәнлириниң намзити болуп, профессор илмий унванини елишида, сәнъәт көкидә юлтуз болуп парлишида, чоқум, дадиси Үсүпҗан Сайитовниң қошқан үлүши зор. Үсүпҗан Сайитовтәк мәғрур атидин мәңгүгә айрилиш Гүлнарә үчүн, Сайитовлар аилиси үчүнла әмәс, пүткүл уйғур сәнъити үчүн чоң җудалиқ, әлвәттә. Бирақ өлүмгә нә чарә?..

Ахирқи қетим Үсүпҗан акини Клара Шардинова башчилиғидики «Ишбиләрмән аяллар» клуби тәрипидин Ғалибийәт күнигә беғишлап «Шарис» кафесида уюштурулған мәрикилик дәстихан әтрапида көрүп, сөһбәтләшкән едим. Үсүпҗан акам ветеран сүпитидә нутуқ сөзлиди. Қерилиқ бойсундурсиму, чирайи яхши, өзи тимән көрүнгәчкә, у чағда аз вақиттин кейинла Үсүпҗан акиниң мәңгүлүккә сәпәр чекидиғанлиғини һеч ойлимиған екәнмән. Лекин елишниң бериши бар екән, өмрини яшап болған киши җан аманитини Аллаға, тән аманитини йәнә ана Топраққа тапшуриду. Қәйәрдә, қанчилик вә қандақ һаят кәчүрсәкму, һәммимизниң барар йеримиз бир. Демәк, Алла үчүн һәммимиз охшашла. Пәқәт Үсүпҗан акидәк алий пәзиләтлик адәмләрла буни сезип яшайду. Топидин ярилип топраққа йәткичә болған өмүрниң узун-қисқилиғи униң қанчә муддәт давам қилғанлиғи билән әмәс, бәлки башқилар һаятида, жүригидә қандақ из қалдурғанлиғи билән өлчиниду. Бәш күнлүк өмрини кәмтаранә, аддийғина яшиған Үсүпҗан акиму бу паний дунияни тәрк етип, ана топраққа әбәдийликкә кәтти. Лекин иҗади, паалийити, гәп-сөзлири, алий инсаний пәзиләтлири арқилиқ өз тәғдирини яратқан, хәлқини қәлбидин сөйгән маһир сазәндә, пешқәдәм сәнъәткар Үсүпҗан  Сайитовниң хәлқиниң қәлбидин мәңгү орун алғанлиғиға ишәнчим камил.

Адәм һаятида көп кишиләр билән учришип, тонушиду, кәсипдаш болиду, лекин вақит өтүши билән уларниң айримлириниң өзиниму, исминиму унтуйду. Лекин «бир яхшилиқ унтулмас» дегинидәк, һаяттин өз орнуңни тепишиңда иҗабий тәсир йәткүзгән адәмләрни унтуш инсанчилиққа ятмайду. Шуңлашқиму бир чағларда икки еғиз атилиқ несиһити билән мениң театрда ишләп қелишимға сәвәпкар болған Үсүпҗан акиниң ярқин хатириси қәлбимдә дайим сақлиниду. Улуқ Рамзан ейида Үсүпҗан акиниң роһиға атап дуа-патиһә оқуштин башқа амалим йоқ. Яратқан Тәңримдин Үсүпҗан акиниң ятқан йәрлирини жәннәттә, иманини йолдаш қилсун, қалған аилә әзалириға сәвирлик  бәрсун, дәп тиләймән.

Мурат ӘХМӘДИЕВ,

Қазақстан Җумһурийити Парламенти Мәҗлисиниң депутати, Қазақстан хәлиқ артисти.

http://uyguravazi.kz/?p=14262#more-14262


 
Интересный материал? Поделись с другими: